Ronde, M.A. de (2015), Speelruimte voor ervaring en reflectie. Een praktijkgericht onderzoek naar het gebruik van spel in begeleidingssituaties. Eburon, Delft
Wat bijzonder! Een wetenschappelijk boek dat spel in de begeleidingskundige context onderzoekt. Daar wil ik meer van weten. De naam van ons bureau ‘Ludens’ is immers afgeleid van de befaamde ‘homo ludens’ (spelende mens) van Huizinga. En in de trainingen van Ludens speelt spel – in al zijn verschijningsvormen – ook een grote rol.
Het thema van het boek is ook belangrijk omdat het gebruik van zeer diverse spelvormen in de afgelopen twee decennia een grote vlucht genomen heeft in de praktijk van trainers, coaches en adviseurs. De wetenschappelijke reflectie en theorievorming blijft hierbij achter. Doel van dit proefschrift van de Ronde is dan ook om het werkingsmechanisme van spel en de rol van de begeleider te doorgronden.
Wat staat er in hoofdlijnen in het boek beschreven?
In hoofdstuk 3 komt de auteur op basis van literatuuronderzoek en praktijkvoorbeelden tot een verrassende brede definitie van spel: ‘De communicatie van een alsof wereld die boeit en vervoert en waarin het ongewisse zich voordoet’ (80). Op basis van deze definitie formuleert de Ronde spelprofielen, overzichtelijk geordend naar vorm en functie. Vanuit deze ordening kan de Ronde ook zeer uiteenlopende vormen van ‘spel’ aan onderzoek onderwerpen in: Film (6), speelgoed als werkmateriaal (7), simulatiespel als werkvorm (8) en dramawerkvormen (9). In de tussenliggende hoofdstukken 4 en 5 heeft de auteur de mogelijke spanning tussen spel en professioneel handelen beschreven en daarbij een ordening gepresenteerd van drie clusters van rollen (wetenschapper, wijze en schelm) van de begeleidingskundige.
De Ronde heeft een prachtig boek geschreven! Het is hem gelukt om het werkingsmechanisme en de waarde van spel in begeleidingskundige context te onderzoeken. Zijn methodiekontwikkeling is zeldzaam in een wereld waar pragmatiek (‘werkt het?’) de boventoon voert. En dat de beschrijvingen van deelnemers aan onderzoeken soms wat wollig zijn, is hem daarbij vergeven. De Ronde is namelijk de eerste om toe te geven dat het conceptualiseren van spel eigenlijk een onmogelijkheid is: het wezen van spel is nu juist dat je het ervaart.
De hoofdstukken 2,3 en 4 zijn afzonderlijk al zeer de moeite waard en samen met de rest van het onderzoek vind ik dit boek een must voor iedereen die professioneel bezig is met spel in de begeleidingskundige praktijk.
Wat kun je als begeleider of ontwerper van leerprogramma’s concreet met dit boek? Het belangrijkste is dat je scherper kunt ver(ant)woorden waarom spelvormen worden ingezet tijdens training en coaching. Bovendien geeft het boek een mooi overzicht van de brede variëteit aan spelvormen die ingezet kunnen worden. De duidelijke omschrijving en rubricering van spelvormen is ook erg behulpzaam: zo kun je aan de hand van de functie die het spel heeft de juiste spelvorm kiezen.
De wat mij betreft mooiste conclusie is voor het laatst bewaard: de grootste bijdrage van de inzet van spelvormen in begeleidingskundige context is dat het de deelnemers brengt in een wonderlijke houding van ‘passieve activiteit’. De deelnemer richt al zijn energie en vaardigheid op het spel in de verwachting en hoop dat hem dan juist het essentiële en waarachtige toevalt.
Guido van Voornveld – Programmamanager I Trainer I Coach bij Ludens Talentontwikkeling
(Een deel van deze recensie is eerder verschenen in het Tijdschrift voor Coaching)