Essentieel werken
Diepgaande persoonlijke ontwikkeling of diepgaande verandering in de cultuur van een organisatie is omgeven met een soort mystiek. We weten dat diepgaande verandering weinig te maken heeft met het aanleren van nieuw gedrag of het ophangen van een nieuwe set waarden in het bedrijfsrestaurant. Maar als we dan woorden proberen te geven aan wat die diepgaande verandering wel is, wordt het vaak vaag en abstract. Iemand die op zinnige en enigszins concrete manier weet te schrijven over ‘diepgaande verandering’ is Wessel Ganzevoort. In het dunne boekje ‘Spiritueel Leiderschap’ ontvouwt hij zijn visie op – wat ik ben gaan noemen – Essentieel werken.
Ganzevoort maakt – in navolging van zijn leermeester Almaas - het onderscheid tussen Essentie en Vorm erg belangrijk. Essentie gaat over de ‘ziel’ en ‘de genen’ van een bedrijf of persoon. Essentie is ook niet iets wat je zelf kunt ontwerpen, het ontwikkelt zich en ontvouwt zich. Bij het ‘veranderen’ van een organisatie of persoon is het onderscheid tussen Essentie en Vorm van wezenlijk belang. Bij een verandering van ‘vorm’ kun je denken aan verhuizing of een nieuw computersysteem. Het is een verandering van A naar B waarbij je vaak je volle aandacht kunt richten op de plek waar je naar toe wilt.
Een verandering van Essentie laat zich minder makkelijk sturen. Daar gaat het allereerst om een reflectie op wat er werkelijk is, het onder ogen durven zien van de werkelijkheid. En dan is het buiten de boot houden van het oordeel (Superego) van groot belang. Een belangrijke methode om tot deze Essentie te komen is ‘Inquiry’. Daarbij staat het aanvaarden van ‘wat is’ hoog in het vaandel. ‘Het is een proces waarin mensen uitgenodigd worden alles te laten zijn wat er is. Inquiry of zelfreflectie is het expliciteren van de innerlijke dialoog zonder interventie van anderen.’
Het onder ogen zien van het verleden, de ontstaansgeschiedenis, is van groot belang bij het vinden van de Essentie. Het gaat om de ontwikkeling van A naar ergens. Dit strookt slecht met onze wens naar beheersbaarheid en efficiëntie.
Wil je de Essentie onder ogen zien, bedenk dan dat er drie voorwaarden zijn:
- Het is geen beheersbaar proces, niet lineair en meetbaar.
- Het betekent het (soms pijnlijk) onder ogen durven zien van het verleden.
- Het kan vergaande consequenties hebben voor de vorm.
Werken aan de Essentie heeft niets met mystiek te maken. Het is niet nodig om als begeleider of deelnemer ‘spiritueel’ te zijn. Het is wel nodig om te kunnen omgaan met de initiële onzekerheid die het met zich meebrengt. En het kan alleen als de pijn of het verlangen groter is dan de angst.
(Naar aanleiding van Ganzevoort, W. Spiritualiteit in Leiderschap)
Guido van Voornveld – Programmamanager I Trainer I Coach bij Ludens Talentontwikkeling